Korona Karpat Czeskich - opracowanie

Góry

2 lutego 2022
Adam Rugała

Prezentuję przemyślenia, wątpliwości i wnioski wysnute podczas opracowywania Korony Karpat Czeskich.

→ zobacz pełną listę i mapę: Korona Karpat Czeskich

Wyznaczenie pasm

Tak jak w przypadku pozostałych karpackich koron działamy według poniższego schematu:

wziąć cały podział fizycznogeograficzny/geomorfologiczny Czech wg geografów czeskich
wybrać wszystkie obszary na tym samym poziomie podziału (pol. mezoregion, cz. celek), które należą do Karpat
wyznaczyć najwyższe szczyty otrzymanych obszarów

Bazą do stworzenia listy były:

Geomorfologické oblasti ČR - cały podział fizycznogeograficzny Czech w mapach i tabelach
Geomorfologické členění Česka - kolejny usystematyzowany podział w formie artykułu na wikipedii
Nejvyšší body geomorfologických celků v Česku (1) i Nejvyšší body geomorfologických celků v Česku (2) - Czesi postarali się już i wyznaczyli najwyższe punkty każdego celka, dotyczy to nie tylko pasm górskich, ale wszystkich obszarów w randzie mezoregionu. Niestety w tej liście jest kilka nieprawidłowości.
Geomorfologické členění České republiky - mapa gisowska z podziałem Jaromira Demka, dzięki niej możemy sprawdzić dokładny przebieg granic każdej jednostki. Jaromir Demek jest takim czeskim Kondrackim
ags.cuzk.cz/geoprohlizec - czeski geoportal

Do subsystemu (cz. subsystém) Karpat Czesi zaliczają tylko 1 prowincję (cz. provincie): Západní Karpaty, czyli Karpaty Zachodnie. Te znów są dzielone na 2 podprowincje (cz. subprovincie): Vněkarpatské sníženiny i Vnější Západní Karpaty. W ich ramach wyróżnionych jest 20 celków (mezoregionów).

→ czytaj więcej o Regionalizacji Karpat Czeskich

Czemu nie odrzucamy mezoregionów, które z nazwy nie są górami? Np. kotliny, podola, międzygórza itp.? Bo tam też często są góry. Najlepszym przykładem jest słowacka Zwoleńska Kotlina. Z nazwy kotlina, a otoczona wyższymi pasmami górskimi (m.in. Starohorskie Wierchy, Kremnickie Wierchy, Poľana). Ale... na terenie tej kotliny, Słowacy wydzielają pogórza i wysoczyzny! Nie ma się więc co bawić w decydowanie, czy dany mezoregion jest pasmem górskim, czy nie - dla bezpieczeństwa nie odrzucamy żadnego.

Dokładne współrzędne szczytów do mapy pochodzą z openstreetmap.org i mapy.cz.

Wyznaczenie szczytów

Mając listę pasm, a właściwie czeskich celków (mezoregionów), trzeba wyznaczyć ich najwyższe wierzchołki. W większości przypadków nie ma z tym problemów, ale jest wiele niejednoznaczności. Oto one.

Dyjsko-svratecký úval [1]

Zwracam uwagę, że Výhon ma 2 wierzchołki o tej samej wysokości.

Hornomoravský úval [2]

Jelení vrch, choć często wymieniany jako najwyższy, nie leży na Obniżeniu Górnomorawskim. Šumvaldská horka (331 m) (49.856919°N, 17.128699°E) już tak.

Natomiast mamy jeszcze wzniesienie Dětkovice - Plániva (49.410208°N, 17.074578°E), które mając 347 m, przewyższa oba wierzchołki. Niezbyt duża wybitność, ale zauważalna, by traktować to wzniesienie jako najwyższe.

Inne zauważalne pagóry to: Na Záhoři (290 m) (49.5305919°N, 17.1085675°E), Stráž (289 m), Dílový vrch (283 m).

Vyškovská brána [3]

W Bramie Wyszkowskiej faktycznie Na Hanácké, z wysokością 339 m, ma szansę być najwyższym wzniesieniem. Natomiast na żadnej z dostępnych map jakakolwiek wybitność nie jest zauważalna. Ponadto jest to punkt praktycznie na granicy. Na czeskim blogu można przeczytać relację ze zdobycia tego pagórka. Dzięki tej wizycie autor był w stanie wyznaczyć dokładne koordynaty (49.3511661°N, 17.0691242°E). Bez wizji lokalnej ciężko stwierdzić, czy faktycznie jest to szczyt.

Oprócz tego mamy Skalky (313 m) (49.2437989°N, 16.9294342°E), a w kilku miejscach celok osiąga więcej np.: Drysice - Straka (~360 m) (49.3357589°N, 17.0454881°E), ~335 m (49.2363811°N, 16.8836169°E).

Moravská brána [4]

Brama Morawska jest problematyczna. Najczęściej podaje się 2 wierzchołki jako najwyższe: Lučická stráž (339 m) (49.602150°N, 17.825957°E) oraz Stráže (49.5733631°N, 17.7779919°E) (zazwyczaj o tej samej wysokości, czasami 343 m).

Natomiast są jeszcze 2 miejsca, które należy wziąć pod uwagę:

Za Humny (344 m) (49.5904492°N, 17.7083594°E), który jest wyższy od obu wierzchołków i zdecydowanie leży w obrębie Bramy Morawskiej.

Kanihůra (347 m) (49.7298669°N, 18.0074953°E) (z wieżą). Należy ona do Bramy Morawskiej, jeśli weźmiemy granice Jaromíra Demka. Natomiast wg podziału Břetislava Balatky, który jest wyrysowany na mapy.cz, ten wierzchołek leży już poza granicą Bramy Morawskiej.

Jest jeszcze kilka punktów przewyższających wyżej wspomniane np. Lubojaty (~350m) (49.779599°N, 18.044388°E) na granicy mezoregionu, ale nie ma tam żadnych punktów o niezerowej wybitności.

Ostravská pánev [5]

Jako najwyższe na Kotlinie Ostrawskiej wymieniane często są Kouty (333 m). Leżą już one jednak poza granicą tego mezoregionu. Nieopodal znajduje się jednak mało wybitny, lecz wyższy Závišník (334 m) (49.7317592°N, 18.3431667°E), który leży jeszcze na terenie Kotliny. I to on staje się najwyższym wzniesieniem.

Nieznacznie niższa, ale za to wyraźna, jest też kopka Halda Ema (324 m) (49.8398192°N, 18.3146650°E) leżąca przy Ostrawie.

Mikulovská vrchovina [6]

Děvín (550 m) bez wątpliwości najwyższym szczytem Wzgórz Mikulowskich. Następne w kolejności: Obora (483 m), Stolová hora (459 m).

Ždánický les [7]

Faktycznie U Slepice (439 m) są najwyższe w Lesie Żdanickim. W okolicy wierzchołka jest sporo pagórków nieznacznie niższych od U Slepice, lecz żaden z nich go nie przewyższa.

W południowej części najwyższy jest Přední kout (410 m).

Litenčická pahorkatina [8]

Na Pogórzu Litenczyskim najwyższe jest Hradisko (518 m), drugi w kolejności jest Kleštěnec (498 m).

Chřiby [9]

W Chrzibach najwyższe jest, bez niespodzianek, Brdo (587 m). Kolejne wierzchołki w kolejności to: Gavendova skála (569 m), Mořdířka (560 m) i Pěkná hora (560 m).

Kyjovská pahorkatina [10]

Babí lom (417 m) ewidentnie najwyższy.

Vizovická vrchovina [11]

W Górach Wizowickich najwyższy jest Kláštov (753 m). Kolejne wierzchołki w kolejności to: Svéradov (737 m), Krajčice (730 m), Javorník (720 m).

Bílé Karpaty [12]

Velká Javořina (970 m) - tu nie ma wątpliwości. Następny w kolejności jest Jelenec (925 m).

Javorníky [13]

W Jawornikach przoduje Malý Javorník (1019 m). Potem mamy wierzchołek bez nazwy o wys. 971 m (49.3051072°N, 18.2881814°E) oraz Stolečný (962 m).

Podbeskydská pahorkatina [14]

Bez wątpliwości Skalka (964 m).

Hostýnsko-vsetínská hornatina [15]

Vysoká (1024 m) - tu jest wszystko jasne. Drugi w kolejności jest Beskydok (953 m), na granicy słowacko-czeskiej.

Rožnovská brázda [16]

Šorštýn (781 m) jest najwyższy wg geomorfologicznego podziału Jaromíra Demka. Natomiast wg podziału Břetislava Balatky, który też jest naniesiony na mapy.cz, granica Rowu Rożnowskiego przebiega inaczej. Stąd rozbieżności i informacje w niektórych źródłach, że jest to Poskla (576 m).

Moravskoslezské Beskydy [17]

Lysá hora (1324 m) jest najwyższym szczytem w tym paśmie. A jednocześnie najwyższym wierzchołkiem w całych Karpatach Czeskich.

Jablunkovská brázda [18]

Od Kympy (49.5519625°N, 18.8390708°E) o metr wyższy jest wierzchołek leżący nieopodal - Za Kempou (572 m) (49.5467539°N, 18.8494581°E), choć w niektórych źródłach wysokości są równorzędne.

Następna w kolejności jest Prašivá hora - hřeben (570 m) (49.6572125°N, 18.7424400°E).

Na terenie Rowu Jabłonkowskiego jest kilka miejsc przewyższających obie Kympy, lecz są to miejsca na granicy styku z innymi mezoregionami, bez wybitności. Przykłady:

~585 m, północno-wschodnie stoki góry Soušský vrch (618 m) (49.541825°N, 18.853063°E)
~625 m, południowe stoki góry Ostrá (722 m) (49.567751°N, 18.828791°E)
~600 m, południowe stoki góry Filipka (771 m) (49.603067°N, 18.773696°E)