21 listopada 2021
Adam Rugała
Przedstawiam przebiegi pasm górskich w Karpatach Rumuńskich, niejednoznaczności w ich wyznaczaniu, a także problemy z określeniem najwyższych szczytów w ramach tych pasm.
Informacje kluczowe w kontekście Korony Karpat Rumuńskich.
Lista w trakcie opracowywania.
Alpy Rodniańskie [6]
Od zachodu Alpy Rodniańskie stykają się w całości z Górami Țibleș. Od wsi Săcel granica biegnie na Pasul Șetref (817 m) wzdłuż doliny potoku Carelor, która to pokrywa się w przybliżeniu z przebiegiem drogi 17C. Z przełęczy Șetref schodzi do potoku Ștefănița, który przy Dealu Ștefăniței wpada do rzeki Sălăuța. Następnie granica biegnie Sălăuțą, przy drodze 17C aż do miejscowości Salva, gdzie Sălăuța wpada do Wielkiego Someszu.
Południowo-wschodnia granica Alp Rodniańskich biegnie od przełęczy Rotunda (1271 m), miejsca styku Gór Rodniańskich z Górami Suhard. Od Pasul Rotunda granica schodzi potokiem Prelucilor, lekko na wschód od drogi 17D. Potok Prelucilor i Zmeul łączą się w Wielki Somesz (Someșul Mare), który wyznacza południową granicę Munții Rodna aż po Salvę, kolejno na linii: Valea Mare - Sanț - Rodna - Maieru - Sângeorz-Băi - Ilva Mică - Feldru - Rebrișoara.
Granica Gór Rodniańskich na północnym-wschodzie biegnie w następujący sposób: od Pasul Rotunda schodzi na północ doliną potoku Rotunda, który wpada do rzeki Bistrița Aurie. Złota Bystrzyca aż pod Pasul Prislop (1416 m) stanowi naturalną granicę pasma, a więc biegnie linią: wieś Rotunda - Gura Lalei - Șesuri. Tuż pod Przełęczą Przysłop odbija na północ potokiem Prislop dochodząc do przełęczy, jednocześnie rozgraniczając wzniesienia Bâtca Prislopului (1517 m) i Vf. Bârjabei (1559 m), z których to drugie nie należy już do Rodniańskich.
Północna granica od Pasul Rotunda idzie potokiem Vișeuț od jego źródeł aż po Gura Fântânii, gdzie łącząc się z potokami Furului i Fântâna wypływa dalej już jako Vișeu. Vișeu stanowi północną granicę pasma przez Borszę aż po Moisei i pokrywa się mniej więcej z przebiegiem drogi 18.
Północno-zachodni fragment z Moisei do Săcel nie jest taki oczywisty i w przybliżeniu idzie doliną rzeki Iza, by przełamać się przez przełęcz na drodze 17C i zejść do doliny Vișeu.
Alpy Rodniańskie w takim kształcie zajmują 1289 km².
Obczyny [11-15]
Rumuni w zależności od źródła wydzielają więcej obczyn np.: Obcina Curmăturii, Obcina Moldoviței czy Obcina Humorului, jednak ich granice nie są sprecyzowane.
Góry Putilskie [14]
Nie spotkałem się w rumuńskich materiałach z nazwą Góry Putilskie, proponowaną przez p. Jerzego Montusiewicza, stąd decyzja o przemianowaniu ich na występujące w rumuńskiej literaturze Munţii Bucovinei (Góry Bukowińskie). Swoją drogą czcy nie jest to przedłużenie ukraińskich Gór Wyżnicko-Strażowskich?
Najczęściej jednak zalicza się je do Obczyny Brodinei, której wtedy najwyższym staje się Săcăleşti.
Scoruşeţ, Sihloaia czy Cornu w Obczynie Wielkiej? [15]
W zależności od źródła wymienia się Scoruşeţ lub Vf. Sihloaia jako najwyższy szczyt. Wysokości są podobne (1222-1224 m). Jeśli jednak wierzyć rumuńskiemu geoportalowi, to Vf. Sihloaia jest o 75 cm wyższy.
Vf. Cornu leży na granicy ukraińsko-rumuńskiej, na północ od doliny rzeki Suczawa. Wg A. Dymka w Górach Rumunii Obczyna Wielka kończy się właśnie od północy na tej dolinie. Spotkałem się jednak w rumuńskich źródłach z zaliczaniem tego fragmentu pomiędzy Suczawą a granicą do Obczyny Wielkiej. Wydaje się to mało sensowne, gdy spojrzymy na rzeźbę terenu, gdzie zauważymy sztuczny przebieg granicy.
Şipoş czy Prișca w Górach Giurgeu? [22]
A. Dymek w Górach Rumunii podaje Vf. Prișca jako najwyższy szczyt Gór Giurgeu. Przyjmuje się jednak, że południowe i zachodnie granice Gór Giurgeu wytycza dolina rzeki Mureș, a od wschodu potokiem Tulgheş, a następie wzdłuż rzeki Olt. Biorąc takie granice pod uwagę, najwyższy jest Şipoş, będący w południowej części Gór Giurgeu.
Havad a Poiana Arcușului [34]
W Górach Rumunii A. Dymka czytamy, że najwyższym szczytem Gór Baraolt jest Poiana Arcușului o wys. 1019 m. Jest to po prostu inna nazwa na szczyt Havad, którego nazwa wydaje się być dużo częściej występująca.
Podobna rzecz ma się z nieopodal leżący, o 2 metry niższym szczytem Gurgău, który występuje też pod nazwą Vf. Șugaș.
Măgura Codlei [35]
W podziale rumuńskim osobno traktowany jest masyw Măgura Codlei z najwyższym szczytem o tej samej nazwie. W kontekście korony jednak to nic nie zmienia, ponieważ Măgura Codlei (1294 m) jest i tak najwyższym szczytem Gór Perszani (Munții Perșani).
Góry Diham [51]
Rumuni zdają się zaliczać Góry Diham do Gór Bucegi, nie wyodrębniając ich jako osobnej jednostki.
Południowa granica Gór Iezer-Păpușa [57]
O ile wschodnia, północna i zachodnia granica Gór Iezer-Papusza jest w miarę sprecyzowana (Râul Doamnei - Văsălatu - Curmătura Oticu (1863 m) - Boarcăș - Dâmbovița), o tyle z południową jest większy problem. Na południu Góry Iezer-Păpușa przechodzą w pogórza. Cały ten pagórkowaty teren ciągnący się od Câmpulungu na wschodzie po Curteę de Argeș na zachodzie nazywany jest Muscelele Argeşului. Różnie ta granica jest prowadzona, ale w rumuńskiej literaturze występuje najczęściej podział prowadzony od wioski Slatina, przez przełęcz Șaua Duvalmu (1242 m), następnie wzdłuż Izvorul Danciu, Cândești, Albești, Bughea, Nămăiești, Mateias, aż do Dymbowicy.
Nedeia czy Ursu? [61.1]
A. Dymek w Górach Rumunii podaje Ursu jako najwyższy w Górach Căpățânii. Nedeia jest jednak częściej wymieniana jako numer 1. Rumuński geoportal nie rozstrzyga tej kwestii, natomiast wg wyd. Munții Nostri, Nedeia jest o 6 metrów wyższa od Ursu.
Góry Căpățânii [61.2]
Góry Căpățânii [czyt. kəpəcyni], Kapacyny, Góry Głowiaste leżą w Karpatach Południowych.
Od północnego zachodu pasmo ograniczone jest rzeką Latorița, od jeziora Petrimanu aż po jej ujście do rzeki Lotru w okolicy Valea Măceșului. Następnie granica biegnie wzdłuż doliny Lotru aż po ujście Lotru do Oltu przy Brezoi.
Wschodnia granica pasma jest naturalna i biegnie wzdłuż Ałuty (Olt) na południe aż po Călimănești i Gura Văii.
Od południa dokładne wyznaczenie granicy jest trudne z uwagi na płynne zejście w pogórza podkarpackie na linii Muereasca - Olănești - Bărbătești - Bodești - Costești - Horezu - Vaideeni - Izvoru Rece - Cerna - Polovragi.
Od Polovragi na północ Kapacyny ograniczone są od Gór Parâng rzeką Olteț aż po jej źródła pod przełęczą Curmătura Oltețului (1619 m). Przełęcz Oltețului stanowiąca głębokie obniżenie pomiędzy szczytami Micaia (2170 m) i Negovanu (2064) stanowi naturalne przejście grani Parângu w grań Căpățânii. Od Curmătura Oltețului granica schodzi potokiem Curmăturii do Latorița i jeziora Petrimanu.
W takim kształcie Góry Căpățânii zajmują powierzchnię 906 km².
Góry Buila-Vânturariţa [61, 62]
Wyróżnianie Gór Buila-Vânturariţa jako osobnego pasma budzi kontrowersje. W znakomitej większości opracowań góry te, a właściwie Masyw lub Grzbiet Buila-Vânturariţa (Masivul Buila-Vânturariţa) wchodzi w skład rozleglejszych Gór Căpățânii.
Masyw Buila-Vânturariţa ciągnie się wyraźnie wybijającym grzbietem o długości ~15 kilometrów i szerokości 0.5 do 2.5 km. Rozpoczyna się od głębokiej przełęczy Șaua Hădărău (1354 m), która to oddziela Grzbiet Buila-Vânturariţa od głównej granii Gór Căpățânii. Przełęcz Hădărău znajduje się pomiędzy szczytem Gera (1886 m), ostatnim od wschodu z większych szczytów na głównej granii Gór Căpățânii z którym łączy się przez płaj Căprăreasa, oraz szczytem Stogu (1493 m), pierwszą od północy kulminacją w grzbiecie Buila-Vânturariţa.
Następnie grań przechodzi przez przełom Cheile Comarnicelor i biegnie w kierunku południowo zachodnim przez szczyty Oale (1655 m), Vioreanu (1866 m), Vânturarița Mare (1885 m) - najwyższy szczyt masywu, Ștevioara (1835 m), Buila (1848 m), Albu (1658 m), Piatra (1643 m) i schodzi do doliny potoku Costești. Do Masywu Buila-Vânturariţa wciągana czasem jest kulminacja Arnota (1183 m), po której grzbiet opada już do doliny rzeki Bistrița, a dokładnie do przełomu Cheile Bistriței.
Zachodnia granica grzbietu ograniczona jest rzekami Bistrița i Costești, natomiast wschodnia jest trudna do jednoznacznego wyznaczenia.
Góry Oslea [69]
Góry Oslea często są wciągane do Gór Wylkańskich.
Styk Gór Godeanu, Vâlcan/Oslea i Retezat [69, 70, 71, 74]
Okolice przełęczy Jiu-Cerna (1375 m) są ciekawe, wszak krzyżują się tu 3 pasma: Retezat, Góry Godeanu oraz Masyw Oslea, stanowiący albo osobne pasmo górskie, albo przynależące do Gór Wylkańskich. O ile Góry Vâlcan/Oslea dochodzą do doliny Jiu Vest, tak przebieg granicy Retezatu i Godeanu nie jest tak precyzyjnie zdefiniowany. Na grani oba pasma rozdziela przełęcz Șaua Paltina (Soarbele) - 1935 m.
Na południe granica przebiega albo wzdłuż źródeł Jiu Vest, albo przez Dolinę Iarului i Cheile Iarului. Częściej spotkałem się z tym drugim wariantem, rzeźba terenu również to wskazuje.
Na północy granica schodzi z przełęczy Șaua Soarbele do doliny Lăpușnicu Mare.
Căleanu czy Țarcu w Górach Țarcu? [76, 76B]
W zależności od źródła, za najwyższy przyjmuje się Vf. Căleanu lub Vf. Țarcu.
Częściej spotykam się z tym pierwszym wymienianym jako najwyższym, zazwyczaj podaje się też inną wysokość (np. 2192 m lub 2196 m na korzyść Căleanu w stosunku do uleżanego 2190 m dla Țarcu).
Jednakże wg Munții Nostri oba szczyty mają tą samą wysokość. Wg A. Dymka w Górach Rumunii, najwyższy jest Țarcu. Oba źródła korzystają z OSM. W rumuńskim geoportalu Vf. Țarcu ma 2190.19 m, niestety dla Căleanu nie ma podanej wysokości.
Drocea, Highiș czy Văratecului w Górach Zarand? [84]
A. Dymek w Górach Rumunii pisze: Vf. Drocea, 836; w zależności od poprowadzenia granic niektóre opracowania podają Vf. Highiș, 798.
Wschodnią granicę Gór Zarand z Górami Metalifieri często określa się też na linii Vața de Jos - Zam (dolina potoku Vața, przez Căzănești, przełęcz Tătăroaei, Almășel i dolina potoku Almaș). Po rzeźbie terenu, widać, że jest to podział mający sens. Wówczas do gór Zarand zalicza się obszar na południe od Budești, gdzie na najwyższym szczytem jest Văratecului (881 m).
Góry Codru-Moma [87, 88]
Wedle rumuńskiego regionalizacji, Góry Codru-Moma traktuje się jako 1 pasmo.
Hodrâncuşa czy Runcului? [94]
A. Dymek w Górach Rumunii uznaje za najwyższy Runcului (822 m). J. Montusiewicz - szczyt Hodrâncuşa (1027 m). Kwestia sporna dotyczy przyjętych granic Gór Pădurea Craiului.
Munceii Băii Mari i Munții Râpei
W rumuńskich źródłach można spotkać jeszcze góry Munceii Băii Mari ze szczytem Măgura Mare (889 m).
Podobnie z Munții Râpei, choć te przynależą do Marmaroszów.
Zainteresował Cię ten wpis? Może warto podzielić się nim z innymi?
Skomentuj...