21 marca 2024
Adam Rugała
Karpaty nie kończą się na Dunaju. Ciągną się dalej, wgłąb Serbii.
→ czytaj gdzie się kończą Karpaty w Serbii
Karpaty Wschodnioserbskie (Karpati istočne Srbije) ograniczone są od północy Dunajem, od wschodu Morawą, od zachodu Timokiem, a od południa linią uskoku Knjaževac - Niš, która finalnie reprezentuje granicę Karpat i Bałkanów we wschodniej Serbii.
Serbska część Karpat zaznaczona na poglądowej mapie Konwencji Karpackiej:
Grupy górskie
Karpaty Wschodnioserbskie dzieli się na 7 grup górskich.
Mamy więc w części północnej:
- Šomrda - Liškovac - Veliki Krš
- Miroč - Veliki Greben - Deli Jovan
- Homolje
- Beljanica
- Kučaj
Oraz w części południowej:
- Rtanj - Tupižnica
- Ozren - Devica - Kalafat
Jovan Cvijić, jeden z najznamienitszych serbskich geografów, już w 1900 r. określił granicę Karpat na Czarnym Timoku, a więc wszystkie grupy z w/w części północnej zostały zaliczone do Karpat. W takim kształcie najwyższym pasmem jest Beljanica. Kolejny prominentny serbski geograf, Grubić, po badaniach terenowych w 1968 r. rozszerzył granicę Karpat o część południową. Wówczas najwyższym szczytem staje się charakterystyczny Rtanj (1 565 m).
Šomrda - Liškovac - Veliki Krš
Grupa Šomrda - Liškovac - Veliki Krš ma przebieg północ - południe. Dunaj, na odcinku Golubac - Donji Milanovac, wyznacza północną granicę. Południowe krańce dochodzą aż Zajeczaru. Od wschodu region ten styka się z grupą Miroč - Veliki Greben - Deli Jovan, a od zachodu, przez Veliki Pek, z grupą Homolje.
Zawiera w sobie następujące pasma górskie: Severni Kučaj, Šomrda, Liškovac, Crni Vrh, Stol, Veliki Krš, Mali Krš, Goli Krš.
Miroč - Veliki Greben - Deli Jovan
Najbardziej wschodnia grupa górska Miroč - Veliki Greben - Deli Jovan ma przebieg północ - południe i rozciąga się pomiędzy Timokiem (na wschodzie) a Porečką i Barską rzeką (na zachodzie). Od północy kres wyznacza Dunaj, od południa ujście Barskiej rzeki do Timoku.
Zawiera w sobie 3 tytułowe pasma: Miroč, Veliki Greben i Deli Jovan.
Homolje
Grupa Homolja znajduje się pomiędzy Šomrda - Liškovac - Veliki Krš a Beljanicą.
Obejmuje jedynie pasmo Gór Homoljskich (Homoljske planine) i fragment Czarnego Wierchu (Crni Vrh).
Beljanica
Najmniejsza powierzchniowo grupa Karpat Serbskich, lecz najwyższa w segmencie od Dunaju po Czarny Timok.
Znajduje się pomiędzy Homoljem i Kučajem, od których oddzielona jest rzekami Mlava i Resava.
Grupa Beljanicy zawiera w sobie jedynie tytułowe pasmo górskie - Beljanicę.
Kučaj
Grupa położona jest pomiędzy Beljanicą i grupą Rtanj - Tupižnica.
Na jej terenie mamy następujące pasma górskie: Kučajske planine, Malinik, fragment Samanjacu, Bab, Tilva Njagra.
Rtanj - Tupižnica
Grupa oddzielona od północy Czarnym Timokiem. Od grupy Ozren - Devica - Kalafat na południu oddzielona jest Moravicą i Tršinską rzeką. Wschodni kres od Zajeczaru po Knjaževac wyznacza oczywiście Biały Timok.
Rtanj - Tupižnica obejmuje następujące pasma górskie: Rožanj, Bukovik, Samanjac, Rtanj, Tupižnica, Slemen, Ježevica, Mečji vis, Krstatac.
Ozren - Devica - Kalafat
Ozren - Devica - Kalafat reprezentuje najbardziej na południą wysuniętą karpacką grupę górską w Serbii. Południowa granica stanowi granicę Karpat Serbskich i jednocześnie całych Karpat.
Zawiera w sobie pasma górskie: Devica, Ozren, Kalafat, Tresibaba i Golak.
Pasma górskie
W Karpatach Serbskich wydziela się 26, względnie 31 w zależności od źródeł, pasm górskich:
Severni Kučaj (Северни Кучај) [1]
Północny Kučaj to rozległe góry, ciągnące się pomięrzy przełomem Dunaju w Golubacu (Đerdap) a Majdanpekiem.
Od południa graniczy z Górami Homoljskimi, a od wschodu z Liškovacem.
Šomrda (Шомрда) [2]
To maleńka grupa górska otoczona przez Severni Kučaj. Traktowana jest nawet jako jego najwyższa część, wówczas najwyższy szczyt Šomrdy byłby też najwyższym całej grupy Północnego Kučaja.
Šomrda znajduje się w Parku Narodowym Đerdap.
Liškovac (Лишковац) [3]
Liškovac należy do grupy Šomrda - Liškovac - Veliki Krš. Ciągnie się od Dunaju do północy do Šaškiej rzeki na południu.
Góry Liškovac znajdują się pomiędzy Północnym Kučajem i Velikim Grebenem.
Miroč (Мироч) [4]
Miroč jest najbardziej na północ wysuniętym pasmem górskim w Karpatach Serbskich. Schodzi bezpośrednio do Dunaju na linii Dubova - Orszowa - Drobeta-Turnu Severin.
Od południa dochodzi do gór Veliki Greben.
Veliki Greben (Велики Гребен) [5]
To niewysokie góry znajdujące się pomiędzy pasmami Miroč i Deli Jovan.
Homoljske planine (Хомољске планине) [6]
Najrozleglejsze góry Karpat Serbskich. Zajmują powierzchnię odrobinę większą od Tatr. Znajdują się pomiędzy Północnym Kuczajem a Beljanicą na południu.
Podczas gdy góry rozciągają się równoleżnikowo, sieć rzeczna jest zorientowana w osi północ - południe, dlatego liczne doliny przecinają teren.
Crni Vrh (Црни врх) [7]
Crni Vrh to specyficzne pasmo górskie, ponieważ wg serbskich geografów jest zwornikiem trzech grup górskich: Šomrda - Liškovac - Veliki Krš, Kučaj i Homolje.
Czarny Wierch i Góry Homoljskie tworzą jedną grupę, więc czasami Czarny Wierch (1043 m) jest uznawany za najwyższy szczyt Gór Homoljskich.
Stol (Стол) [8]
Pasmo Stołu leży pomiędzy Górami Goli Krš i Veliki Krš.
U podnóża góry Stol znajduje się schronisko turystyczne, jedyne w tej części Serbii.
Veliki Krš (Велики крш) [9]
To charakterystyczny długi, a wąski grzbiet, łagodną stroną skierowany na południowy zachód oraz stromymi ścianami zwróconymi na północny wschód.
Od północy przechodzi płynnie w Mali Krš.
Mali Krš (Мали крш) [10]
To 2 długie a wąskie grzbiety o przebiegu północ - południe. Jeden z nich płynnie, poprzez przełęcz Vrata przechodzi w Veliki Krš na południu.
Od północy graniczy z pasmem Liškovac poprzez Šašką Rekę.
Goli Krš (Голи Крш) [11]
Goli Krš to długi grzbiet o przebiegu północ - południe, który należy do grupy górskiej Šomrda - Liškovac - Veliki Krš.
Od północy styka się z pasmem Stol, tworząc jedną spójną całość.
Deli Jovan (Дели Јован) [12]
Deli Jovan to pasmo górskie należące do grupy Miroč - Veliki Greben - Deli Jovan i znajdujące się w jego południowej części.
Od północy, poprzez Porečką Rekę, graniczy z Górami Liškovac.
Beljanica (Бељаница) [13]
Najwyższe pasmo górskie północnej części Karpat Wschodnioserbskich, czyli tych położonych na północ od Czarnego Timoku.
Rozciąga się od rzeki Mlava na północy do Resavy i Resavicy na południu, przez które styka się z Górami Kuczajskimi.
Kučajske planine (Кучајске планине) [14]
Kiedyś były to Góry Hajdučke, Golubinje i Podgoričke, więc Jovan Cvijić, w trakcie swoich badań, nazwał je krótko Góry Kučaj.
Najbardziej na południe wysunięta część północnego fragmentu Karpat Serbskich (pierwotnie wg Jovana Cvijicia to właśnie na Czarnym Timoku kończyły się Karpaty).
Znajdują się pomiędzy Resavą i Resavicą na północy a Czarnym Timokiem na południu.
Malinik (Малиник) [15]
Malinik to góry stykające się od zachodu z Górami Kučaj. Malinik należy do grupy górskiej Kučaj.
Czasem też jest nazywany Kučaj Malinik.
Rožanj (Рожањ) [16]
Rožanj należy do grupy górskiej Rtanj – Tupižnica. Wraz z Bukovikiem tworzy jej zachodnią część.
Bukovik (Буковик) [17]
Bukovik również należy do grupy górskiej Rtanj – Tupižnica. Wraz z Górami Rožanj tworzy jej zachodnią część.
Wysokość względna Bukovika w stosunku do Rožanja jest niewielka - oba pasma tworzą jednolitą spójność.
Samanjac (Самањац) [18]
Pasmo Samanjac znajduje się na granicy grup górskich: Kučaj i Rtanj – Tupižnica. Od północy graniczy z Górami Kučajskimi przez rzekę Grza i Čestobrodica, od południa z pasmem Bukovik i Rožanj przez Veliką Rekę. Na wschodzie styka się z Górami Rtanj, a na zachodzie z pasmem Baby.
Baba (Баба) [19]
Małe powierzchniowo i niewysokie pasmo należące do grupy Kučaj. Masyw Baby z jednym dominującym grzbietem, ograniczony jest wsiami: Lešje, Plana, Donja Mutnica i Skorica.
Baba od wschodu graniczy z pasmem Samanjac.
Rtanj (Ртањ) [20]
Rtanj to najwyższe pasmo Karpat Wschodnioserbskich, czyli całych Karpat w Serbii.
Šiljak (1570 m), najwyższy szczyt masywu Rtanj ma charakterystyczną piramidalną sylwetkę.
Południowe skraje pasma Rtanj dochodzą do rzeki Moravicy, przez którą Rtanj graniczy z Ozrenem i Devicą. Czarny Timok oddziela Rtanj od Gór Kučajskich na północy. Od zachodu Rtanj graniczy z Górami Rožanj i Samanjac, a od wschodu - z pasmem Slemen i Mečji vis.
Tupižnica (Тупижница) [21]
Tupižnica, znana także jako Lasovačka planina, leży na samym wschodzie grupy górskiej Rtanj - Tupižnica. Ma przebieg równoleżnikowy.
Pasmo domknięte jest jest rzekami: Tršinska Reka od południa, Biały Timok od wschodu, Lasovačka Reka od północy. Tupižnica na zachodzie graniczy z pasmem Slemen i Mečji vis.
Slemen (Слемен) [22]
Góry Slemen ogrodzone są pasmem Rtanj, Tupižnica i Devica.
Na obszarze Slemena wyróżnia się czasami grupę Krstatac z najwyższym szczytem Šiljak (1070 m).
Devica (Девица) [23]
Devica ciągnie się od miasta Sokobanja i rzeki Moravica na południowy wschód aż po Svrljiški Timok. Od zachodu Devica graniczy z pasmem Ozren na linii Sokobanja - Gojmanovac.
Devica wraz z Ozrenem są traktowane jako dwa osobne pasma górskie, ale biorąc pod uwagę fakt, że wybitność Ozrenu w stosunku do Devicy wynosi zaledwie nieco ponad 130 metrów, te pasma są właściwie jedną znaczącą grupą górską.
Ozren (Озрен) [24]
Pasmo górskie pomiędzy Sokobanją i Aleksinacem, które na południu schodzi aż do Topolničkiej Reki stykając się z Kalafatem.
Od wschodu graniczy z Górami Devica.
Kalafat (Калафат) [25]
Kalafat to niewysokie góry leżące na południowym skraju Karpat Wschodnioserbskich, a tym samym na końcu Karpat. Znane też pod nazwą Kurilovo (Курилово). Najwyższe szczyty Kalafatu nieznacznie przekraczają 800 m n.p.m.
Od północy Kalafat ciągnie się aż do wsi Popšica i graniczy poprzez Topolničką Rekę z pasmem Ozren, a przez Belą Rekę - z Devicą. Od południa schodzi do Kotliny Nišu (srb. Niška kotlina). Wschodnia granica idzie granicą Karpat - tj. Vrelo, Grbavče, a potem dalej przy wsi Kopajkošara.
Tresibaba (Тресибаба) [26]
Góry Tresibaba znajdują się pomiędzy Knjaževacem i miastem Svrljig oraz pomiędzy Svrljiški Timokiem i Trgoviškim Timokiem. Teoretycznie więc należą do Bałkanu, a nie do Karpat. Natomiast Planinarski savez Srbije podaje, że Visoka stena (763 m) i Mali vrh (664), będąc przedłużeniem ramienia Bogdanicy (808 m) i Maninskiego vrhu (771 m), również należą do Tresibaby.
Wówczas granica zachodnia tego pasma przekraczałaby Svrljiški Timok, i ograniczona Belą Reką od północy, dochodziłaby aż pod wschodnie rubieże Kalafatu.
Tilva Njagra (Тилва Њагра) [27*]
Wśród samodzielnych szczytów wschodniej Serbii wyróżnia się wulkaniczny stożek Tilva Njagra. Nazwa pochodzi z rumuńskiego od tâlva neagră [wym. tylwa njagrə].
Leży na południe od Jeziora Borskiego (srb. Borsko jezero). Osiąga wysokość 770 m, a wraz z bocznym stożkiem Tilva Mika (625 m) tworzy unikalną całość.
Ježevica (Јежевица) [28*]
Masyw Jeżewicy znajduje się na południowy wschod od Boljevaca i graniczy z Górami Rtanj od południowego zachodu i z Mečji vis od południa. Na południowy wschod - Tupižnica.
Pasmo wzgórz Jeżevicy bywa niewyodrębniane jako osobna grupa górska.
Mečji vis (Мечији вис) [29*]
Góry pomiędzy pasmami: Rtanj, Slemen, Ježevica i Tupižnica.
Nieduża wybitność, w niektórych źródłach Mečji vis nie jest umieszczany nawet jako osobna grupa górska, lecz po prostu pasmo pagórków pomiędzy większym Rtanjem, Slemenem i Tupižnicą.
Wierzchołki o wysokości 700 - 1010 m n.p.m.
Krstatac (Крстатац) [30*]
Masyw Krstatac leży pomiędzy wioskami Milušinac - Zubetinac - Banjski Orešac - Čitluk. Wg niektórych źródeł uznawany za osobną grupę górską, a czasami za część Gór Slemen.
Wybitność Šiljaka (1070 m), najwyższego wierzchołka Krstatacu, w stosunku do Slemena (1099 m) to zaledwie ~230 metrów.
Golak (Голак) [31*]
Ozren i Devica opadają na południe ku Toponičkiej Rzece (Toponička Reka). Wydzielana jest tu grupa górska Golak, będąca częścią całej grupy Ozren - Devica – Kalafat. Niektóre źródła nie wyodrębniają Golaka jako osobnego pasma górskiego.
Źródła
- The East Serbian Carpathians: Toward Its Definition, Delineation, and Relation to The South Carpathians - 2023-03-14 - Tivadar Gaudenyi + Marko V. Milošević - Geographical Institute “Jovan Cvijić” of the Serbian Academy of Sciences and Arts, Belgrade, Serbia
- Wykaz pasm Планине Србије - Planinarski savez Srbije - pss.rs - wraz z Планине и планински врхови у Србији autorstwa prof. Iso Planicia
- Wykaz szczytów Vrhovi Srbije - Planinarski savez Vojvodine - planinari.org.rs
Zainteresował Cię ten wpis? Może warto podzielić się nim z innymi?
Tagi: Karpaty, Karpaty Serbskie, Korona Karpat Serbskich, Serbia, Wielka Korona Karpat
Skomentuj...