25 lutego 2024
Jak Madziarzy dzielą i swój kraj i Karpaty znajdujące się na terenie Węgier?
Regionalizacja Węgier
Regionalizacja fizycznogeograficzna Węgier została opracowana w Instytucie Badań Geograficznych Węgierskiej Akademii Nauk w drugiej połowie lat 80. XX wieku pod redakcją Sándora Marosiego i Sándora Somogyi. Poprawione i rozszerzone wydanie pracy ukazało się w 2010 roku - Magyarország kistájainak katasztere (2010). Na tej publikacji będę bazować.
Węgierscy geografowie dzielą swój kraj na 6 makroregionów (węg. nagytáj). Te podzielone są na mezoregiony (węg. középtáj), a najbardziej szczegółową jednostką są mikroregiony (węg. kistáj).
1. Alföld - Wielka Nizina Węgierska, na której leży znacząca większość terytorium obecnych Węgier. Wielka Nizina Węgierska to część Kotliny Panońskiej.
2. Kisalföld - Mała Nizina Węgierska, również część Kotliny Panońskiej w jej północno-zachodniej części.
3. Nyugat-magyarországi-peremvidék - czyli dosłownie: zachodni region przygraniczny Węgier. Funkcjonującym terminem jest też: region krain brzeżnych Zachodnich Węgier. Zawiera w sobie m.in. wzgórza Zalai i Przedgórze Alpejskie (tak! m.in. Góry Sopron i Kőszeg to wschodnie przedłużenie Alp).
4. Dunántúli-dombság - Wysoczyzny Zadunajskie, czyli lekko pagórkowaty region w centralnej części Kotliny Panońskiej.
5. Dunántúli-középhegység - Średniogórze Zadunajskie, pasmo niewysokich gór zrębowych w centralnej części Kotliny Panońskiej, rozdziela Kotlinę Zachodniopanońska od Wysoczyzn Zadunajskich i Wielkiej Niziny Węgierskiej.
6. Észak-magyarországi-középhegység - Średniogórze Północnowęgierskie, czyli makroregion należący do Wewnętrznych Karpat Zachodnich, i to nim dalej się będziemy zajmować.
Regionalizacja Karpat Węgierskich
Prawie 1/10 powierzchni Węgier zaliczamy do Karpat!
Średniogórze Północnowęgierskie, należące do Wewnętrznych Karpat Zachodnich, dzieli się na 8 mezoregionów (węg. középtáj).
6.1. Visegrádi-hegység
Polska nazwa: Góry Wyszehradzkie
Choć Gór Wyszehradzkich Kondracki nie zaliczał już do Karpat, lecz do jednostki 552 Średniogórze Zadunajskie (Dunántúli-középhegység), to węgierscy geografowie wciągają je do Északi-középhegység (517.2-5 Średniogórze Północnowęgierskie), a co za tym idzie, uznają ich przynależność do Wewnętrznych Karpaty Zachodnich.
Granica pomiędzy Górami Wyszehradzkimi i Górami Pilis, a więc jednocześnie granica Średniogórza Północnowęgierskiego i Średniogórza Zadunajskiego, i finalnie granica Wewnętrznych Karpat Zachodnich jest bardzo niepozorna - biegnie dolinami potoków Szentléleki i Dera, wypływających spod przełęczy Két-bükkfa-nyereg (590 m) pod Dobogó-kő.
6.2. Börzsöny
Polska nazwa: Góry Börzsöny (słow. Brežany)
Regionalizacja wg Kondrackiego: 517.5
Góry położone na zachodnich rubieżach Średniogórza Północnowęgierskiego, w całości na terenie Węgier. Wznoszą się ponad 700 m nad dolinę Dunaju i Ipoli.
6.3. Cserhátvidék
Polska nazwa: Góry Czerhat
Regionalizacja wg Kondrackiego: 517.4
Niewysokie góry i wzgórza pomiędzy Matrą i Górami Börzsöny. Od północy Góry Czerhat stykają się ze słowacką Cerovą vrchoviną.
6.4. Mátravidék
Polska nazwa: Góry Matra
Regionalizacja wg Kondrackiego: 517.3
Znane i popularne Góry Matra z 3 najwyższymi szczytami Węgier - Kékes (1014 m), Hidas-bérc (971 m) i Galya-tetó (965 m).
6.5. Bükkvidék
Polska nazwa: Góry Bukowe
Regionalizacja wg Kondrackiego: 517.2
Krasowe góry w całości położone na terytorium Węgier. Środkową część pasma zajmuje Park Narodowy Gór Bukowych. Ponad 20 szczytów przekracza 900 m n.p.m.
6.6. Aggtelek–Rudabányai-hegyvidék
Polska nazwa: Kras Słowacko-Węgierski
Regionalizacja wg Kondrackiego: 516.2
Kras Słowacko-Węgierski leży na pograniczu Węgier i Słowacji. Kraina usłana setkami jaskiń krasowych.
Dosłowne tłumaczenie: Wzgórza Aggtelecko-Rudabanyańskie. Region występuje również pod nazwami: Aggteleki-karszt, Gömör-Tornai karszt, po słowacku: Slovenský kras, Aggtelecký kras lub Gemersko-turniansky kras.
6.7. Tokaj–Zempléni-hegyvidék
Polska nazwa: Góry Zemplińskie / Góry Tokajskie
Regionalizacja wg Kondrackiego: 517.1
Góry Zemplińskie to południowa część Gór Tokajsko-Slańskich. Góry Tokajsko-Slańskie to po węgiersku Eperjes–Tokaji-hegység. Słowacy i Węgrzy dzielą je na 2 jednostki: Góry Slańskie (Slanské vrchy) po stronie słowackiej i Tokaji-hegység (Góry Tokajskie) po węgierskiej stronie. Tokaji-hegység zwane są także Zempléni-hegység a więc Górami Zempleńskimi.
I tu uwaga, ponieważ łatwo się pomylić. Wszak Zemplínske vrchy to inne pasemko położone na Słowacji, z najwyższym szczytem Rozhľadňa. Zemplínske vrchy to po węgiersku Zempléni-szigethegység. Choć Madziarzy podają, że Zempléni-szigethegység opadają małym skrawkiem na Węgry, to de facto kończą się one na granicy, nie przyjmując żadnej sensownej kulminacji po stronie Węgier.
6.8. Észak-magyarországi-medencék
W dosłownym tłumaczeniu Północnowęgierskie Baseny. Sensowniejsze tłumaczenie: Kotlina Północnowęgierska. U Kondrackiego ten region funkcjonuje pod nazwą 516.1 Kotlina Południowosłowacka, choć jego granice nie pokrywają się dokładnie z podziałem węgierskim.
Kotlina Północnowęgierska to nieciągły obszar okalający pozostałe mezoregiony na terenie Średniogórza Północnowęgierskiego:
Uwagi
- Wzgórza Gödöllői (Gödöllői-dombság), choć wg Kondrackiego należą do Wielkiej Niziny Węgierskiej, Węgrzy zaliczają je do Średniogórza Północnowęgierskiego (6. Észak-magyarországi-középhegység). Nic to jednak nie zmienia, ponieważ węgierska geografia traktuje te wzgórza jako część Gór Cserhát (6.3. Cserhátvidék).
- Wyżyna Cserehát (nie mylić z górami Cserhát) stanowi największą rozbieżność pomiędzy węgierskim podziałem a podziałem Karpat Kondrackiego. Dla naszego znamienitego geografa Cserehát w randze makroregionu przynależał bezpośrednio do Wewnętrznych Karpat Zachodnich. Węgrzy jednak tak nie robią - dzielą Cserehát na mikroregiony: 6.8.53. Keleti-Cserehát (Wschodni Cserehát) + 6.8.54. Nyugati-Cserehát (Zachodni Cserehát), lecz zaliczają w całości do Kotliny Północnowęgierskiej (6.8. Észak-magyarországi-medencék).
Źródła
Bazą do stworzenia powyższej listy był Geograficzny Podział Węgier (Magyarország földrajzi kistájainak növényzete) wraz z mapami GIS. Dobry, tabelaryczny spis makro, mezo i mikroregionów węgierskich znajduje się też na stronie Magyarország földrajzi kistájai. Analiza wzbogacona konfrontacją z podziałem Kondrackiego, i powszechnie przyjętą regionalizacją fizycznogeograficzną Węgier, czyli: Magyarország kistájainak katasztere (2010). Dokładne współrzędne szczytów do mapy pochodzą z openstreetmap.org i modelu SRTM.
Zainteresował Cię ten wpis? Może warto podzielić się nim z innymi?
Skomentuj...